نکات مهم فصل اول زیست یازدهم تجربی‎ فصل تنظیم عصبی

احسان
یکشنبه 24 دی 1402
385 بازدید
0 نظر

نکات مهم فصل اول زیست یازدهم تجربی‎ فصل تنظیم عصبی

فصل اول زیست یازدهم تجربی با عنوان «تنظیم عصبی» به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه عصبی می‌پردازد.

این فصل شامل چهار گفتار است که به شرح زیر می‌باشند:

گفتار اول: یاخته‌های بافت عصبی

در این گفتار، با انواع یاخته‌های بافت عصبی آشنا می‌شویم. یاخته‌های بافت عصبی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

نورون‌ها: یاخته‌های اصلی دستگاه عصبی هستند که وظیفه انتقال پیام‌های عصبی را بر عهده دارند.
سلول‌های گلیال: یاخته‌های غیر عصبی هستند که وظیفه حمایت، تغذیه و حفاظت از نورون‌ها را بر عهده دارند.

گفتار دوم: ساختار دستگاه عصبی

در این گفتار، با ساختار دستگاه عصبی آشنا می‌شویم. دستگاه عصبی از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:

دستگاه عصبی مرکزی (CNS): شامل مغز و نخاع است.
دستگاه عصبی محیطی (PNS): شامل اعصاب محیطی و گیرنده‌های حسی است.

گفتار سوم: انتقال پیام عصبی

در این گفتار، با چگونگی انتقال پیام عصبی آشنا می‌شویم. پیام عصبی به صورت پتانسیل عمل، که یک پالس الکتریکی است، از یک نورون به نورون دیگر منتقل می‌شود.

انتقال پیام عصبی، فرایند انتقال پیام عصبی از یک نقطه به نقطه دیگر در دستگاه عصبی است. این فرایند از دو مرحله اصلی تشکیل شده است:

انتقال پیام عصبی از یک یاخته عصبی به یاخته دیگر
انتقال پیام عصبی از یاخته عصبی به بافت‌های دیگر بدن

در مرحله اول، پیام عصبی از طریق پتانسیل عمل از یک یاخته عصبی به یاخته دیگر منتقل می‌شود. این انتقال با اتصال گیرنده‌های موجود در غشای یاخته عصبی به پیام‌رسان‌های شیمیایی انجام می‌شود. پیام‌رسان‌های شیمیایی باعث باز شدن کانال‌های یونی در غشای یاخته عصبی می‌شوند و باعث ایجاد پتانسیل عمل در آن یاخته می‌شوند.

در مرحله دوم، پیام عصبی از طریق پیام‌رسان‌های شیمیایی از یاخته عصبی به بافت‌های دیگر بدن منتقل می‌شود. این پیام‌رسان‌های شیمیایی باعث تحریک یا مهار فعالیت بافت‌های دیگر بدن می‌شوند.

گفتار چهارم: تنظیم عصبی

در این گفتار، با چگونگی تنظیم عصبی آشنا می‌شویم. دستگاه عصبی با دریافت اطلاعات از محیط و پردازش آنها، پاسخ‌های مناسب را از طریق اندام‌های حرکتی ایجاد می‌کند.

درس اول: یاخته های بافت عصبی

یاخته های بافت عصبی

بافت عصبی از دو نوع یاخته تشکیل شده است:

یاخته های عصبی یا نورون
یاخته های گلیال

نورون ها

نورون ها یاخته های اصلی بافت عصبی هستند که وظیفه انتقال پیام های عصبی را بر عهده دارند. هر نورون از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

جسم سلولی
دندریت ها
آکسون

جسم سلولی

جسم سلولی قسمت اصلی نورون است که هسته و سایر اندامک های سلولی را در خود جای داده است.

دندریت ها

دندریت ها شاخه های کوتاهی هستند که از جسم سلولی خارج می شوند و وظیفه دریافت پیام های عصبی را بر عهده دارند.

آکسون

آکسون شاخه بلندی است که از جسم سلولی خارج می شود و وظیفه انتقال پیام های عصبی را بر عهده دارد.

یاخته های گلیال

یاخته های گلیال یاخته های حمایتی بافت عصبی هستند که وظیفه حفاظت از نورون ها، تغذیه آنها و ایجاد محیط مناسب برای فعالیت آنها را بر عهده دارند. انواع مختلفی از یاخته های گلیال وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آستروسیت ها
شوانوسیت ها
اولیگودندروسیت ها

آستروسیت ها

آستروسیت ها بزرگترین یاخته های گلیال هستند که در اطراف جسم سلولی نورون ها قرار می گیرند. آستروسیت ها وظیفه حفاظت از جسم سلولی نورون ها، تغذیه آنها و تنظیم انتقال پیام های عصبی را بر عهده دارند.

شوانوسیت ها

شوانوسیت ها یاخته های گلیال هستند که آکسون نورون ها را احاطه می کنند و یک غشای نازک به نام میلین را در اطراف آنها ایجاد می کنند. میلین باعث سرعت بخشیدن به انتقال پیام های عصبی می شود.

اولیگودندروسیت ها

اولیگودندروسیت ها یاخته های گلیال هستند که آکسون های نورون های چند قطبی را احاطه می کنند. اولیگودندروسیت ها به روشی مشابه شوانوسیت ها، میلین را در اطراف آکسون ها ایجاد می کنند.

درس دوم: پتانسیل عمل

پتانسیل عمل

پتانسیل عمل یک تغییر سریع در ولتاژ غشای سلول عصبی است که باعث انتقال پیام عصبی می شود. پتانسیل عمل از سه مرحله اصلی تشکیل شده است:

مرحله استراحت
مرحله تحریک
مرحله بازیابی

مرحله استراحت

در مرحله استراحت، غشای سلول عصبی در حالت قطبی قرار دارد. یعنی قسمت داخلی غشاء دارای بار منفی و قسمت خارجی غشاء دارای بار مثبت است.

مرحله تحریک

در مرحله تحریک، یک محرک عصبی باعث افزایش نفوذپذیری غشای سلول عصبی به یون سدیم می شود. در نتیجه، یون های سدیم از خارج سلول وارد سلول می شوند و باعث کاهش بار منفی داخلی سلول می شوند.

مرحله بازیابی

در مرحله بازیابی، غشای سلول عصبی دوباره در حالت قطبی قرار می گیرد. این کار با خروج یون های سدیم از سلول و ورود یون های پتاسیم به سلول انجام می شود.

درس سوم: انتقال پیام عصبی

انتقال پیام عصبی

انتقال پیام عصبی از طریق یک زنجیره از نورون ها انجام می شود. در این فرآیند، پیام عصبی از یک نورون به نورون دیگر منتقل می شود.

انتقال پیام عصبی از سه مرحله اصلی تشکیل شده است:

سیناپس
دپلاریزاسیون
پلاریزه شدن مجدد

سیناپس

سیناپس محل اتصال دو نورون است. در سیناپس، آکسون یک نورون به دندریت نورون دیگر نزدیک می شود.

دپلاریزاسیون

دپلاریزاسیون تغییر در ولتاژ غشای نورون است که باعث انتقال پیام عصبی می شود. دپلاریزاسیون در اثر تحریک نورون توسط یک محرک عصبی ایجاد می شود.

نکات مهم فصل اول زیست یازدهم تجربی‎

نورون‌ها از سه قسمت اصلی تشکیل شده‌اند: جسم سلولی، دندریت‌ها و آکسون.
دندریت‌ها وظیفه دریافت پیام‌های عصبی را بر عهده دارند.
آکسون وظیفه انتقال پیام‌های عصبی را بر عهده دارد.
مغز از دو نیمکره چپ و راست تشکیل شده است.
نخاع در کانال نخاعی قرار دارد.
اعصاب محیطی از نورون‌های حسی و حرکتی تشکیل شده‌اند.
گیرنده‌های حسی اطلاعات محیطی را به دستگاه عصبی منتقل می‌کنند.
پتانسیل عمل یک پالس الکتریکی است که از یک نورون به نورون دیگر منتقل می‌شود.
گیرنده‌های حسی به پنج نوع اصلی تقسیم می‌شوند: گیرنده‌های درد، گیرنده‌های دما، گیرنده‌های فشار، گیرنده‌های بینایی و گیرنده‌های شنوایی.
دستگاه عصبی با دریافت اطلاعات از محیط و پردازش آنها، پاسخ‌های مناسب را از طریق اندام‌های حرکتی ایجاد می‌کند.

نکات مهم و کنکوری فصل اول زیست یازدهم تجربی

یاخته‌های عصبی

یاخته‌های عصبی، یا نورون‌ها، واحدهای سازنده دستگاه عصبی هستند.

یاخته‌های عصبی از سه بخش اصلی تشکیل شده‌اند: جسم سلولی، دندریت‌ها، و آکسون.

جسم سلولی مرکز یاخته عصبی است و حاوی هسته و سایر اندامک‌های سلولی است.

دندریت‌ها شاخه‌های کوچکی هستند که از جسم سلولی منشعب می‌شوند و پیام‌های عصبی را از سایر یاخته‌های عصبی دریافت می‌کنند.

آکسون شاخه‌ای بلند و نازک است که پیام‌های عصبی را به سایر یاخته‌ها منتقل می‌کند.

پتانسیل عمل

پتانسیل عمل، تغییر سریع و ناگهانی در پتانسیل الکتریکی غشای یاخته عصبی است.

پتانسیل عمل با ورود یون‌های سدیم به داخل یاخته عصبی آغاز می‌شود.

ورود یون‌های سدیم باعث می‌شود که پتانسیل الکتریکی غشای یاخته به مقدار زیادی افزایش یابد.

پتانسیل عمل پس از مدت کوتاهی فروکش می‌کند و غشای یاخته به حالت اولیه خود باز می‌گردد.

انتقال پیام عصبی

انتقال پیام عصبی، فرایند انتقال پیام عصبی از یک نقطه به نقطه دیگر در دستگاه عصبی است.

انتقال پیام عصبی از دو مرحله اصلی تشکیل شده است: انتقال پیام عصبی از یک یاخته عصبی به یاخته دیگر، و انتقال پیام عصبی از یاخته عصبی به بافت‌های دیگر بدن.

در مرحله اول، پیام عصبی از طریق پتانسیل عمل از یک یاخته عصبی به یاخته دیگر منتقل می‌شود.

در مرحله دوم، پیام عصبی از طریق پیام‌رسان‌های شیمیایی از یاخته عصبی به بافت‌های دیگر بدن منتقل می‌شود.

دستگاه عصبی مرکزی

دستگاه عصبی مرکزی، شامل مغز و نخاع است.

مغز مرکز کنترل بدن است و مسئول هماهنگی فعالیت‌های مختلف بدن است.

نخاع نیز مسئول انتقال پیام‌های عصبی بین مغز و سایر اندام‌های بدن است.

دستگاه عصبی محیطی

دستگاه عصبی محیطی، شامل اعصابی است که از مغز و نخاع منشعب می‌شوند.

این اعصاب پیام‌های عصبی را بین مغز و نخاع و سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کنند.

نکات کنکوری

در سوالات مربوط به یاخته‌های عصبی، توجه داشته باشید که کدام بخش یاخته عصبی در سوال مورد نظر مطرح است.

در سوالات مربوط به پتانسیل عمل، توجه داشته باشید که فرایند ایجاد پتانسیل عمل به چه ترتیب انجام می‌شود.

در سوالات مربوط به انتقال پیام عصبی، توجه داشته باشید که انتقال پیام عصبی از چه طریقی انجام می‌شود.

در سوالات مربوط به دستگاه عصبی مرکزی، توجه داشته باشید که کدام بخش از دستگاه عصبی مرکزی در سوال مورد نظر مطرح است.

در سوالات مربوط به دستگاه عصبی محیطی، توجه داشته باشید که کدام عصب از دستگاه عصبی محیطی در سوال مورد نظر مطرح است.

چند نکته مهم دیگر

به یاد داشته باشید که یاخته‌های عصبی، واحدهای سازنده دستگاه عصبی هستند و نقش مهمی در زندگی جانوران دارند.
پتانسیل عمل، فرایندی مهم در انتقال پیام عصبی است و باید به خوبی آن را درک کنید.
انتقال پیام عصبی، فرایندی پیچیده است که از دو مرحله اصلی تشکیل شده است.
دستگاه عصبی مرکزی، مسئول هماهنگی فعالیت‌های مختلف بدن است.
دستگاه عصبی محیطی، پیام‌های عصبی را بین مغز و نخاع و سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کند.