21 بازدید
زیگوسیتی: هموزیگوت، هتروزیگوت و انواع دیگر
در علم ژنتیک، "زیگوسیتی" یا "تخمیدگی" به نحوه قرارگیری آلل‌های مختلف یک ژن در کنار هم در کروموزوم‌های همسان اشاره دارد. این موضوع تعیین می‌کند که یک ارگانیسم چه ویژگی‌هایی را از هر دو والدین خود به ارث برده است.
انواع زیگوسیتی
سه نوع اصلی زیگوسیتی وجود دارد:
- هموزیگوت (Homozygous): اگر هر دو آلل یک ژن در یک کروموزوم همسان یکسان باشند، به آن ژنوتیپ "هموزیگوت" می‌گویند. به عبارت دیگر، فرد هیچ تنوع آللی برای آن ژن خاص ندارد. هموزیگوتی را می‌توان به دو دسته "هموزیگوت غالب" (ژنوتیپ AA) و "هموزیگوت مغلوب" (ژنوتیپ aa) تقسیم کرد.
- هتروزیگوت (Heterozygous): اگر دو آلل یک ژن در یک کروموزوم همسان متفاوت باشند، به آن ژنوتیپ "هتروزیگوت" می‌گویند. در این حالت، فرد تنوع آللی برای آن ژن خاص دارد.
- همی‌زیگوت (Hemizygous): اگر فقط یک آلل از یک ژن در یک کروموزوم همسان وجود داشته باشد و آلل دیگر معیوب یا حذف شده باشد، به آن ژنوتیپ "همی‌زیگوت" می‌گویند. این حالت بیشتر در کروموزوم‌های جنسی X و Y دیده می‌شود.
انواع دیگر زیگوسیتی
علاوه بر سه نوع اصلی، موارد دیگری از زیگوسیتی نیز وجود دارد که کمتر رایج هستند:
- نولی‌زیگوس (Nullizygous): اگر هیچ آللی از یک ژن در هیچ یک از کروموزوم‌های همسان وجود نداشته باشد، به آن ژنوتیپ "نولی‌زیگوس" می‌گویند. این حالت نادر و اغلب کشنده است.
- سیکلیک (Cytoplasmic): در برخی از ارگانیسم‌ها، مانند باکتری‌ها، DNA خارج از هسته سلولی (در سیتوپلاسم) یافت می‌شود. در این موارد، ممکن است از اصطلاح "سیکلیک" برای توصیف نحوه قرارگیری آلل‌های ژن در DNA سیتوپلاسمی استفاده شود.
مثال‌هایی از زیگوسیتی در موجودات زنده
- بیماری تای‌ساکس: این بیماری ژنتیکی نادر به دلیل جهش در ژن SFTA1 رخ می‌دهد. افراد هموزیگوت جهش یافته برای این ژن، به بیماری تای‌ساکس مبتلا می‌شوند.
- گروه خونی: گروه خونی فرد بر اساس ژن‌های ABO تعیین می‌شود. افراد می‌توانند هموزیگوت A (گروه خونی AA)، هموزیگوت B (گروه خونی BB) یا هتروزیگوت A و B (گروه خونی AB) باشند.
- رنگ چشم: رنگ چشم توسط ژنی به نام OCA2 تعیین می‌شود. افراد می‌توانند هموزیگوت قهوه‌ای، هموزیگوت آبی یا هتروزیگوت قهوه‌ای و آبی برای این ژن باشند.
اهمیت زیگوسیتی
درک زیگوسیتی برای مطالعه وراثت، بیماری‌های ژنتیکی و تکامل ارگانیسم‌ها بسیار مهم است. همچنین در تعیین احتمال انتقال صفات خاص به نسل‌های آینده نقش دارد.
